Τα swap είναι παράγωγα προϊόντα τα οποία αντιπροσωπεύουν μία συμφωνία
μεταξύ δύο αντισυμβαλλόμενων για ανταλλαγή μελλοντικών χρηματοροών με τρόπο
που έχει καθοριστεί μεταξύ των δύο σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Επειδή τα swap είναι διαπραγματεύσιμα σε αγορές over-the-counter, έχουν
μεγαλύτερη ευελιξία στο σχεδιασμό και τη δομή τους που βασίζεται στη συμφωνία
μεταξύ των δύο αντισυμβαλλόμενων. Η ευελιξία αυτή των swap οδηγεί σε πολλές
παραλλαγές καθεμία από τις οποίες εξυπηρετεί ένα συγκεκριμένο σκοπό.
Είδη Συμβάσεων Ανταλλαγής(Swaps)
Plain Vanilla Swaps
Το Plain Vanilla Swap είναι ένα από τα πιο απλά μέσα χρηματοοικονομικών
συναλλαγών το οποίο είναι εξωχρηματιστηριακή συναλλαγή και διαπραγματεύεται σε
μη οργανωμένες αγορές (over-the-counter). Η συναλλαγή πραγματοποιείται μεταξύ
δύο αντισυμβαλλόμενων, οι οποίοι συνήθως είναι επιχειρήσεις ή χρηματοπιστωτικά
ιδρύματα. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι Plain Vanilla Swaps, όπως ανταλλαγή
επιτοκίων (interest rate swaps), ανταλλαγή νομισμάτων (currency swaps), ανταλλαγή
εμπορευμάτων (commodity swaps). Όμως ο όρος χρησιμοποιείται κυρίως για να
περιγράψει το swap επιτοκίων (interest rate swaps) στο οποίο ένα σταθερό επιτόκιο
(fixed rate) ανταλλάσσεται με ένα κυμαινόμενο (floating rate), και το αντίθετο.
Ένα Plain Vanilla Interest Rate Swaps συχνά γίνεται για να αντισταθμίσει την
έκθεση του κυμαινόμενου επιτοκίου. Επίσης μπορεί να γίνει για να επωφεληθούν οι
αντισυμβαλλόμενοι από τη μείωση των επιτοκίων όταν ανταλλάσσεται το σταθερό
επιτόκιο με το κυμαινόμενο και το αντίστροφο. Τα δύο σκέλη της ανταλλαγής είναι
εκφρασμένα στο ίδιο νόμισμα και οι πληρωμές των τόκων συμψηφίζονται. Το
ονομαστικό υποθετικό κεφάλαιο (notional) παραμένει σταθερό και δεν ανταλλάσσεται
το ίδιο κατά τη διάρκεια του swap. Οι αντισυμβαλλόμενοι συνήθως ανταλλάσσουν το
ποσό της διαφοράς που καθορίζεται από τα επιτόκια (σταθερό – κυμαινόμενο)
υπολογισμένο επί του ονομαστικού υποθετικού κεφαλαίου.
Σε ένα Plain Vanilla Interest Rate Swaps η Εταιρεία Α και η Εταιρεία Β επιλέγουν μία
ημερομηνία ωρίμανσης του swap (λήξη), το κεφάλαιο με το οποίο θα υπολογιστούν οι
ανταλλαγές πληρωμών του swap, το νόμισμα στο οποίο θα γίνει η συναλλαγή, το
σταθερό επιτόκιο (fixed rate), το κυμαινόμενο (floating rate) καθώς και τις
ημερομηνίες πληρωμών. Στις καθορισμένες ημερομηνίες πληρωμών κατά τη διάρκεια
ζωής του swap η Εταιρεία Α πληρώνει στην Εταιρεία Β το ποσό του επιτοκίου
υπολογισμένο από την εφαρμογή του σταθερού επιτοκίου στο κεφάλαιο και η Εταιρεία
Β πληρώνει στην Εταιρεία Α το ποσό που προέρχεται από την εφαρμογή του
κυμαινόμενου επιτοκίου στο κεφάλαιο. Μόνο το ποσό της καθαρής διαφοράς μεταξύ
των πληρωμών των επιτοκίων ανταλλάσσεται ουσιαστικά.
Τα Plain Vanilla Swaps όπως και τα περισσότερα παράγωγα προϊόντα έχουν μηδενική
αξία κατά την έναρξή τους. Αυτή η αξία αλλάζει σε χρονικές περιόδους εξαιτίας
αλλαγών που επηρεάζουν την αξία των υποκείμενων τιμών. Όπως όλα τα παράγωγα,
τα swaps είναι προϊόντα που αθροίζουν στο μηδέν και έτσι οποιαδήποτε θετική αύξηση
για τον έναν αντισυμβαλλόμενο επιφέρει απώλεια για τον άλλον.
Swaps επιτοκίων ή Σύμβαση Ανταλλαγής Επιτοκίων (Interest Rate
Swaps)
Τα swaps επιτοκίων είναι μία συμφωνία μεταξύ δύο αντισυμβαλλόμενων
για ανταλλαγή χρηματοροών σε συγκεκριμένο νόμισμα και σε συγκεκριμένες
ημερομηνίες στο μέλλον.
Τα swaps επιτοκίων είναι μία συμφωνία μεταξύ δύο αντισυμβαλλόμενων
για ανταλλαγή χρηματοροών σε συγκεκριμένο νόμισμα και σε συγκεκριμένες
ημερομηνίες στο μέλλον.
Στα swaps επιτοκίων το υποθετικό ονομαστικό κεφάλαιο δεν ανταλλάσσεται στην
πραγματικότητα το ίδιο μεταξύ των αντισυμβαλλόμενων αλλά οι πληρωμές των τόκων
είναι αυτές που ανταλλάσσονται, οι οποίες όμως στηρίζονται στο ονομαστικό
υποθετικό κεφάλαιο. Τα swaps επιτοκίων δεν δημιουργούν νέες πηγές
χρηματοδότησης τα ίδια αλλά μετατρέπουν μία βάση επιτοκίου σε μία διαφορετική.
Για παράδειγμα από μία βάση κυμαινόμενου ή μεταβλητού επιτοκίου σε βάση
σταθερού επιτοκίου.
Ένα swap επιτοκίων τιμολογείται υπολογίζοντας πρώτα την παρούσα αξία κάθε
χρηματοροής του, χρησιμοποιώντας την κατάλληλη καμπύλη επιτοκίων και στη
συνέχεια συγκεντρώνοντας τα δύο αποτελέσματα. Συγκεκριμένα τα swap επιτοκίων
έχουν ρυθμιστεί έτσι ώστε η παρούσα αξία των πληρωμών που θα κάνουν οι
αντισυμβαλλόμενοι να είναι τουλάχιστον ίση με την παρούσα αξία των πληρωμών που
θα λάβουν.
Swaps Νομισμάτων (Currency Swaps)
Ένα swap νομισμάτων είναι μία συμφωνία μεταξύ δύο αντισυμβαλλόμενων
για ανταλλαγές τόκων και μερικές φορές και κεφαλαίων από ένα νόμισμα σε ένα άλλο.
Οι πληρωμές των τόκων ανταλλάσσονται σε σταθερές ημερομηνίες κατά τη διάρκεια
του συμβολαίου.
Θεωρείται ότι είναι μία ξένη συναλλαγή και δεν απαιτείται από το νόμο να εμφανίζεται
στον ισολογισμό μιας εταιρείας.
Σε ένα swap νομισμάτων ο ένας αντισυμβαλλόμενος (Α) δανείζεται ένα συγκεκριμένο
ποσό ενός ξένου νομίσματος από έναν άλλον αντισυμβαλλόμενο (Β) στη
συναλλαγματική ισοτιμία που είναι σε ισχύ. Την ίδια στιγμή δανείζει το αντίστοιχο
ποσό στον αντισυμβαλλόμενο (Β) στο νόμισμα που κατέχει ο (Α). Κατά την διάρκεια
του συμβολαίου κάθε αντισυμβαλλόμενος πληρώνει το επιτόκιο στον άλλον στο
νόμισμα του κεφαλαίου που έλαβε. Μετά την λήξη του συμβολαίου σε μεταγενέστερη
ημερομηνία και οι δύο αντισυμβαλλόμενοι κάνουν αποπληρωμή του κεφαλαίου ο ένας στον
άλλον.
Ένα swap νομισμάτων είναι παρόμοιο με αυτό των επιτοκίων μόνο που στα swap
νομισμάτων υπάρχει και η ανταλλαγή κεφαλαίων, ενώ στα swap επιτοκίων το
κεφάλαιο δεν ανταλλάσσεται το ίδιο. Στα swap νομισμάτων κατά την ημερομηνία της
συναλλαγής οι αντισυμβαλλόμενοι ανταλλάσσουν υποθετικά ονομαστικά κεφάλαια σε
δύο νομίσματα. Κατά την διάρκεια της συναλλαγής κάθε αντισυμβαλλόμενος
καταβάλει τόκους σε τακτά χρονικά διαστήματα στο ίδιο νόμισμα όπου το κεφάλαιο
λαμβάνεται, προς στον άλλον αντισυμβαλλόμενο. Κατά την ημερομηνία λήξης οι
αντισυμβαλλόμενοι ανταλλάσσουν τα αρχικά τους κεφάλαια αντιστρέφοντας την
αρχική ανταλλαγή στην ίδια συναλλαγματική ισοτιμία. Επομένως εάν υπάρχει πλήρη ανταλλαγή
του κεφαλαίου όταν αρχίζει η διαπραγμάτευση η ανταλλαγή αντιστρέφεται
κατά την ημερομηνία λήξης του swap.
Cross-Currency Swaps
Ένα cross-currency swap είναι μία εξωχρηματιστηριακή συναλλαγή, με μία μορφή
συμφωνίας μεταξύ δύο αντισυμβαλλόμενων για ανταλλαγή πληρωμών τόκων και
κεφαλαίου των δανείων που εκφράζονται σε δύο διαφορετικά νομίσματα. Σε ένα crosscurrency
swap οι πληρωμές των τόκων και του κεφαλαίου ενός δανείου από ένα
νόμισμα ανταλλάσσονται με ένα ίσο δάνειο και πληρωμές τόκων σε ένα διαφορετικό
νόμισμα. Ο λόγος που οι εταιρείες χρησιμοποιούν cross-currency swaps είναι για να
επωφεληθούν από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα.
Για παράδειγμα εάν μία Αμερικανική εταιρεία επιθυμεί να αποκτήσει γιεν και μία
Ιαπωνική εταιρεία επιθυμεί να αποκτήσει δολάρια τότε αυτές οι δύο εταιρείες θα
μπορούσαν να κάνουν ένα swap. Η Ιαπωνική εταιρεία έχει πιθανότατα καλύτερη
πρόσβαση στις Ιαπωνικές αγορές δανεισμού και θα μπορούσε να έχει ευνοϊκότερους
όρους σε ένα δάνειο γιεν από ότι η Αμερικανική εταιρεία αν η ίδια πήγαινε κατευθείαν
σε Ιαπωνικές αγορές δανεισμού από μόνη της, το αντίστοιχο στις Ηνωμένες Πολιτείες
για την Ιαπωνική εταιρεία.
Swaps εμπορευμάτων (Commodity swaps)
Ένα swap εμπορευμάτων είναι ένα συμβόλαιο όπου οι δύο πλευρές της
συμφωνίας συμφωνούν να ανταλλάξουν χρηματοροές οι οποίες εξαρτώνται από την
τιμή του υποκείμενου εμπορεύματος.
Είναι μία συμφωνία βάση της οποίας μία κυμαινόμενη τιμή (αγορά ή spot) βασισμένη
σε ένα υποκείμενο εμπόρευμα, αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης για μία
σταθερή τιμή για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Ένα swap εμπορευμάτων αποτελείται από ένα κυμαινόμενο σκέλος και ένα σταθερό.
Το κυμαινόμενο σκέλος είναι συνδεδεμένο με την τιμή της αγοράς του υποκείμενου
εμπορεύματος ή τον δείκτη εμπορευμάτων, ενώ το σταθερό σκέλος καθορίζεται στο
συμβόλαιο. Τα περισσότερα swap εμπορευμάτων βασίζονται στο πετρέλαιο, αν και
κάθε είδους εμπόρευμα μπορεί να είναι το υποκείμενο εμπόρευμα, όπως πολύτιμα
μέταλλα, βιομηχανικά μέταλλα, φυσικό αέριο, ζώα, σιτηρά και άλλα. Λαμβάνοντας
υπόψη τη φύση και το μέγεθος των συμβάσεων, κατά κανόνα μεγάλα χρηματοπιστωτικά
ιδρύματα συμμετέχουν στα swap εμπορευμάτων και όχι μεμονωμένοι επενδυτές.
Τα swaps εμπορευμάτων είναι παρόμοια με τα σταθερού-κυμαινόμενου Interest Rate
Swap (επιτοκίων). Η διαφορά τους είναι ότι στα swap επιτοκίων το κυμαινόμενο
σκέλος είναι βασισμένο σε συγκεκριμένα επιτόκια όπως το LIBOR, EURIBOR και
άλλα, ενώ στα swap εμπορευμάτων το κυμαινόμενο σκέλος είναι βασισμένο στην τιμή του
υποκείμενου εμπορεύματος, όπως π.χ. πετρέλαιο, ζάχαρη κ.α. Τα εμπορεύματα δεν
ανταλλάσσονται κατά την διάρκεια της διαπραγμάτευσης.
Ένα swap εμπορευμάτων βοηθά τους παραγωγούς να διαχειρίζονται την έκθεση στις
μεταβολές των τιμών των προϊόντων τους. Παρόλο που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί
να είναι επικίνδυνα, αυτού του είδους τα swap είναι σημαντικά για την ενέργεια, τις
χημικές και γεωργικές επιχειρήσεις. Οι επενδυτές που αγοράζουν και πωλούν αυτά τα
εμπορεύματα μέσω διαφόρων τύπων swap αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της
αγοράς και διαδραματίζουν ρόλο κλειδί στην τιμολόγηση αυτών των εμπορευμάτων.
Οι παραγωγοί εμπορευμάτων θέλουν να διαχειριστούν την έκθεση στις μεταβολές των
τιμών για τα προϊόντα τους.
Equity Swaps (Ανταλλαγές μετοχικού κεφαλαίου)
Μία μετοχική ανταλλαγή (equity swap) είναι μία συμφωνία για την ανταλλαγή της
συνολικής απόδοσης (μερίσματα και κεφαλαιακά κέρδη) που πραγματοποιούνται σε
δείκτη μετοχικού κεφαλαίου, είτε σε σταθερό είτε σε κυμαινόμενο επιτόκιο. Τα equity
swaps μπορούν να χρησιμοποιηθούν από διαχειριστές χαρτοφυλακίων για τη μετατροπή των αποδόσεων από σταθερή ή κυμαινόμενη απόδοση σε δείκτη μετοχών και
αντίστροφα.
Τα equity swaps είναι και αυτά εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές (over-the-counter)
του δείκτη μετοχών και των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης μεμονωμένων
μετοχών.
Μία τυπική εφαρμογή equity swap συμβαίνει όταν μία εταιρεία κατέχει ένα μερίδιο
μετοχών σε μία άλλη επιχείρηση (γνωστό και ως εταιρική διασταύρωση) από την οποία θα
ήθελε να αποκτήσει κέρδος, για παράδειγμα να την πουλήσει προκειμένου να αποκτήσει
μετρητά. Ωστόσο η εταιρεία επιθυμεί να διατηρήσει την οικονομική έκθεση σε μεταβολές της
αξίας των μετοχών για κάποιο χρονικό διάστημα. Η εταιρεία πουλάει τις μετοχές και συνάπτει
ένα equity swap στο οποίο λαμβάνει την απόδοση των μετοχών που καταβάλλονται σε μετρητά
σε περιοδική βάση.